Bệnh viêm đại tràng theo Đông y và các bài thuốc chữa bệnh hay

Chữa viêm đại tràng bằng bài thuốc Đông y được nhiều bệnh nhân lựa chọn vì tương đối an toàn và lành tính. Hơn nữa, phương pháp này không chỉ có tác dụng làm giảm triệu chứng mà còn hỗ trợ điều hòa hoạt động tiêu hóa, tăng khả năng hấp thu dinh dưỡng và bồi bổ sức khỏe.

Có nên điều trị bệnh viêm đại tràng theo Đông y?

Đại tràng (ruột già) có chức năng tiếp nhận, lưu trữ chất cặn bã từ cơ quan tiêu hóa trên, hấp thu nước, một số chất dinh dưỡng và đào thải phân ra bên ngoài. Tuy nhiên, cơ quan này có thể bị tổn thương và suy giảm chức năng do viêm nhiễm, ăn uống không điều độ, lạm dụng thuốc, suy nhược,…

Trong đó, viêm đại tràng là vấn đề thường gặp nhất ở ruột già. Bệnh lý này có thể xảy ra ở dạng cấp hoặc mãn tính với nhiều nguyên nhân khác nhau.

Theo Đông y, viêm đại tràng (đại tràng ung/ phúc thống)  xảy ra do ruột già nhiễm phong hàn, thấp, thử hoặc có thực nhiệt khiến cho chức năng hấp thu nước tăng hoặc giảm quá mức, dẫn đến phân lỏng/ nát hoặc táo kết. Táo kết kéo dài dẫn đến chứng nhiệt kết bàng lưu đặc trưng bởi triệu chứng phân tròn, cứng, khô và có chất nhầy bao xung quanh.

Thông thường, Tây y sử dụng thuốc kháng sinh, thuốc chống co thắt, thuốc cầm tiêu chảy, nhuận tràng,… để điều trị viêm đại tràng. Thuốc Tây cho hiệu quả nhanh, đem lại cải thiện rõ rệt và đồng nhất. Chính vì vậy, phương pháp này được ưu tiên trong trường hợp viêm đại tràng cấp tính.

Ngược lại, một số trường hợp viêm đại tràng mãn tính không rõ nguyên nhân được khuyến khích điều trị bằng thuốc Đông y. Vì hầu hết các trường hợp này đều không thể chữa trị dứt điểm mà chỉ có thể kiểm soát thông qua sử dụng thuốc và điều chỉnh chế độ dinh dưỡng.

Tuy nhiên, việc lạm dụng thuốc Tây trong thời gian dài có thể gây ra nhiều rủi ro và tác dụng không mong muốn. Trong khi đó, thuốc Đông y được đánh giá có độ an toàn, lành tính cao và có thể sử dụng trong thời gian dài.

Hơn nữa, các bài thuốc Đông y chữa viêm đại tràng không chỉ giúp làm giảm triệu chứng mà còn hỗ trợ điều hòa hoạt động tiêu hóa, tăng cường chức năng tá tràng, đại tràng và bồi bổ sức khỏe. Tuy nhiên, thuốc Đông y cho hiệu quả khá chậm và tác dụng hạn chế hơn so với tân dược.

Thực tế, có khá nhiều phương pháp chữa bệnh viêm đại tràng. Tuy nhiên, mỗi phương pháp đều có những ưu điểm và hạn chế nhất định. Để lựa chọn được phương pháp phù hợp nhất, bệnh nhân nên tìm gặp và trao đổi trực tiếp với bác sĩ/ thầy thuốc.

Các bài thuốc Đông y chữa viêm đại tràng phổ biến

Đông y điều trị viêm đại tràng theo từng thể bệnh riêng biệt. Vì vậy để áp dụng bài thuốc phù hợp, bệnh nhân cần xem xét biểu hiện lâm sàng, mức độ triệu chứng và căn nguyên để xác định thể bệnh.

Dưới đây là một số bài thuốc Đông y chữa bệnh viêm đại tràng được lưu truyền và áp dụng rộng rãi:

1. Bài thuốc Đông y trị viêm đại tràng thể thấp nhiệt

Viêm đại tràng thể thấp nhiệt xảy ra chủ yếu do sử dụng thức ăn nhiều gia vị, dễ gây dị ứng, khó tiêu, uống nhiều rượu bia, ít uống nước, lười vận động,… khiến tỳ vị ứ trệ và giảm chức năng hoạt động. Thể bệnh này đặc trưng bởi biểu hiện đau bụng âm ỉ, đầy hơi, chướng bụng, đi kèm với sốt nhẹ và tiêu chảy xen lẫn táo bón. Người bệnh ăn uống kém, mệt mỏi và gầy sút.

Để chữa viêm đại tràng thể thấp nhiệt, Đông y dùng bài thuốc có tác dụng tiêu viêm, thanh nhiệt, kiện tỳ và hóa thấp.

• Bài thuốc 1: Sử dụng đương quy, kê nội kim (sao vàng), liên kiều, liên nhục và chích cam thảo mỗi thứ 12g, hậu phác, ngân hoa và bán hạ mỗi thứ 10g, nam hoàng bá, lá nhót, cây ngũ sắc, bồ công anh và hoài sơn mỗi thứ 16g. Đem rửa sạch dược liệu, cho vào ấm sắc ngày dùng 1 thang.
• Bài thuốc 2: Nếu bụng khó chịu và đầy hơi kéo dài, nên thêm trần bì (sao) 12g, chỉ xác 10g và sinh khương 4g.
• Bài thuốc 3: Thêm ngũ vị 12g, toan táo nhân (sao đen) 16g, sinh khương 6g và nhân sâm 10g nếu cơ thể suy nhược, người gầy yếu và mệt mỏi.

2. Thuốc Đông y chữa viêm đại tràng thể hàn thấp

Chứng đại tràng ung thể hàn thấp xảy ra do dùng nhiều thực phẩm có tính hàn như hải sản, rau má, sắn dây,… khiến trung dương bị dồn nén, tỳ không vận hóa được mà gây ra bệnh. Thể bệnh này điển hình với triệu chứng tiêu chảy, đầy hơi, chướng bụng, bụng đau âm ỉ, đi tiêu nhiều lần trong ngày.

Ngoài ra, bệnh nhân mắc thể hàn thấp còn gặp phải tình trạng ăn uống kém, cơ thể xanh xao, mất sức, người gầy sút, ăn uống kém, bụng đầy trướng và khó tiêu. Để trị chứng đại tràng ung thể hàn hấp, bệnh nhân nên sử dụng bài thuốc có tác dụng ôn trung, tán hàn và kiện tỳ bổ vị.

• Bài thuốc 1: Dùng hoài sơn, bạch truật, ngũ gia bì và lá đinh lăng (sao) mỗi thứ 16g, vỏ quế 8g, tất bát, lương khương, liên nhục, đương quy và hậu phác mỗi thứ 12g, bán hạ 10g. Cho dược liệu vào ấm, sắc kỹ, ngày dùng 1 thang. Sử dụng bài thuốc đều đặn cho đến khi triệu chứng thuyên giảm.
• Bài thuốc 2: Chuẩn bị lá khổ sâm, ngải diệp, chích cam thảo, ý dĩ, cẩu tích, lá xuyên tâm liên, hậu phác và bạch linh mỗi thứ 12g. Đem tất cả dược liệu cho vào ấm, thêm 800ml nước, sắc kỹ dùng mỗi ngày 1 thang.

Khi điều trị chứng đại tràng ung thể hàn thấp, cần hạn chế dùng thức uống lạnh và thực phẩm có tính hàn như cá sống, hàu, tôm, mực,… Thay vào đó, cần dùng món ăn có tác dụng bồi bổ nhưng dễ tiêu hóa như cháo thịt bằm, canh xương hầm và chè hạt sen.

3. Bài thuốc chữa viêm đại tràng thể tỳ hư khí trệ

Tỳ hư khí trệ là một trong những thể thường gặp của bệnh viêm đại tràng. Thể bệnh này thường xảy ra do hàn thấp và tà khí từ bên ngoài hoặc do phủ tạng sinh ra khiến thận, tỳ và phế bị tổn thương.

Chứng đại tràng ung thể tỳ hư khí trệ đặc trưng bởi triệu chứng đầy bụng, đau nhiều về đêm và gần sáng, bụng sôi, ăn uống khó tiêu và đi ngoài thường xuyên. Ngoài ra, bệnh nhân mắc thể bệnh này còn có biểu hiện rêu lưỡi dày trắng, tâm lý căng thẳng, hay lo lắng, mạch tế sác và đau hạ vị từng cơn.

Một số bài thuốc Đông y điều trị bệnh viêm đại tràng thể tỳ hư khí trệ:

• Bài thuốc 1: Chuẩn bị mộc hương, hoài sơn, ý dĩ nhân, liên nhục và đẳng sâm mỗi thứ 12g, mộc hương 2g, cam thảo 4g, chỉ xác, binh lang, sa nhân và trần bì mỗi thứ 8g. Nếu bụng đau nhiều, có thể thêm can khương 6g. Cho dược liệu vào ấm, sắc kỹ, ngày dùng 1 thang cho đến khi khỏi bệnh.
• Bài thuốc 2: Dùng táo nhân, hoàng kỳ, xuyên quy và hoàng tinh mỗi hứ 12g, sinh địa, đẳng sâm, bạch truật và mạch môn mỗi thứ 16g, viễn chí, cam thảo và trần bì mỗi thứ 6g và đại táo 3 quả. Sắc uống, dùng ngày 1 thang. Sử dụng bài thuốc liên tục cho đến khi triệu chứng thuyên giảm.
• Bài thuốc 3: Chuẩn bị mộc hương 8g, viễn chí, chích cam thảo và quế tâm mỗi thứ 6g, đại táo 3 quả, bạch truật và đẳng sâm mỗi thứ 16g, đương quy 10g, táo nhân, phục thần và hoàng kỳ mỗi thứ 12g, gừng nướng 4 lát. Cho dược liệu vào ấm, đổ thêm 700ml nước vào, sắc kỹ và dùng ngày 1 thang.

Để chữa dứt điểm thể tỳ hư khí trệ, bệnh nhân cần kết hợp với bài thuốc Đông y với việc điều chỉnh thói quen ăn uống, giảm căng thẳng và tập thể dục thường xuyên.

4. Điều trị viêm đại tràng thể táo kết co thắt bằng thuốc Đông y

Chứng đại tràng ung thể táo kết co thắt xảy ra do lười vận động, thiếu hụt vi chất dinh dưỡng và căng thẳng kéo dài. Trong Tây y chứng bệnh này được gọi là viêm đại tràng co thắt hoặc hội chứng ruột kích thích.

Thể táo kết co thắt điển hình với triệu chứng đau hạ vị từng cơn, đầy hơi, ăn uống khó tiêu, người mệt mỏi, phân có đầu khô, đuôi nhão, nát và thường đi kèm với chất nhầy.

• Bài thuốc 1: Chuẩn bị rau má, sinh địa, lá mơ lông và đẳng sâm mỗi thứ 16g, ngải tượng, hoàng kỳ và toan táo nhân mỗi thứ 12g, chỉ xác 8g, đại hoàng 4g, đại táo 3 quả, trần bì và viễn chí mỗi thứ 6g. Sắc uống ngày 1 thang. Dùng liên tục trong 10 ngày liền để nhận thấy hiệu quả rõ rệt.
• Bài thuốc 2: Chuẩn bị đẳng sâm, sinh địa và mạch môn mỗi thứ 16g, cam thảo và viễn chí mỗi thứ 7g, bạch truật, hoàng tinh, xuyên quy, hoàng kỳ và táo nhân mỗi thứ 12g và đại táo 3 quả. Sắc uống ngày 1 thang. Sử dụng bài thuốc liên tục trong 10 ngày.

Với chứng đại tràng chứng thể táo kết co thắt, bệnh nhân cần ăn uống điều độ, chia nhỏ bữa ăn, giảm căng thẳng, lo âu quá mức và tập thể dục thường xuyên.

5. Một số bài thuốc hỗ trợ

Như đã đề cập, bệnh viêm đại tràng mãn tính thường không thể điều trị hoàn toàn, triệu chứng có xu hướng tái phát nhiều lần và tiến triển dai dẳng. Đối với những trường hợp không rõ nguyên nhân, bệnh nhân có thể áp dụng một số bài thuốc hỗ trợ có tác dụng trừ thấp, kiện tỳ, chỉ tả và ích vị.

• Bài thuốc 1: Chuẩn bị ngô thù du 3g, gừng khô 6g, thịt ngỗng 750g, nhục quế 2g, đinh hương 1g và nhục đậu khấu 3g. Đem thịt ngỗng rửa sạch, cắt thành miếng vừa ăn và đem ướp với dược liệu đã được tán bột mịn và gia vị trong 2 giờ. Sau đó đem xào sơ qua, đổ thêm nước và hầm cho mềm nhừ rồi ăn khi nóng. Bài thuốc này thích hợp với trường hợp thường xuyên bị đầy bụng, ăn uống kém, gầy sút, mệt mỏi, đi phân sống và đại tiện khi táo bón khi tiêu chảy.
• Bài thuốc 2: Dùng hoài sơn 100g, gạo tẻ 250g và thịt dê 100g. Đem thịt dê rửa sạch, cắt thành miếng vừa ăn, hoài sơn đem xắt nhỏ. Cho tất cả nguyên liệu vào nồi, đổ thêm nước và ninh thành cháo, nêm thêm gia vị và chia thành 2 – 3 lần ăn. Nên dùng ấm vào lúc bụng đói. Bài thuốc này thích hợp với người bị đau bụng âm ỉ, ăn uống kém, sợ lạnh, tiêu chảy kéo dài, cơ thể mệt mỏi và gầy yếu.
• Bài thuốc 3: Chuẩn bị củ sen 30 – 50g, gạo tẻ 60g và bạch biển đậu (đậu ván trắng) 60g. Đem đậu ván đãi sạch, ngâm rửa củ sen và gạo tẻ. Sau đó cho nguyên liệu vào nồi ninh thành cháo và ăn khi bụng đói. Bài thuốc này phù hợp với bệnh nhân viêm đại tràng mãn tính thường xuyên bị ợ chua, chán ăn, sôi bụng, bụng đau nhưng giảm đau nhanh sau khi đi cầu.
• Bài thuốc 4: Chuẩn bị gạo tẻ 60g và ý dĩ nhân sao 30g. Đem rửa sạch, cho vào nồi và ninh nhừ thành cháo. Chia cháo thành 2 – 3 lần ăn trong ngày. Bài thuốc này thích hợp với bệnh nhân viêm đại tràng mãn tính do ăn uống không điều độ, thường xuyên bị tiêu chảy, đau bụng, buồn nôn, chán ăn, cơ thể mệt mỏi và đi phân sống.

Lưu ý: Cần dùng bài thuốc Đông y chữa viêm đại tràng mãn tính đều đặn trong thời gian dài để nhận thấy hiệu quả rõ rệt. Bên cạnh đó, bệnh nhân nên điều chỉnh thói quen ăn uống và sinh hoạt để bệnh tình chuyển biến theo chiều hướng tích cực.

Lưu ý khi chữa viêm đại tràng bằng thuốc Đông y

Điều trị viêm đại tràng bằng Đông y được nhiều bệnh nhân lựa chọn – đặc biệt là người bị viêm đại tràng mãn tính. Phương pháp này không chỉ giúp cải thiện triệu chứng mà còn hỗ trợ chức năng tiêu hóa, bồi bổ sức khỏe và phục hồi thể trạng.

Tuy nhiên khi dùng thuốc Đông y điều trị viêm đại tràng, bệnh nhân cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Cần tham vấn y khoa trước khi áp dụng bất cứ biện pháp điều trị nào – kể cả các mẹo chữa từ thiên nhiên. Mặc dù không phổ biến nhưng một số trường hợp bị viêm đại tràng (viêm đại tràng giả mạc, viêm đại tràng do ngộ độc thực phẩm) có thể gây tử vong và để lại một số di chứng nghiêm trọng nếu không được xử lý kịp thời.
• Bài thuốc Đông y chữa viêm đại tràng thường có tác dụng chậm và hiệu quả hạn chế hơn so với tân dược. Vì vậy trong trường hợp viêm đại tràng cấp, triệu chứng khởi phát đột ngột và có mức độ nghiêm trọng, bệnh nhân nên điều trị bằng thuốc Tây theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Hầu hết bài thuốc Đông y chữa viêm đại tràng đều có tác dụng chậm. Do đó, bệnh nhân cần kiên trì áp dụng trong thời gian dài.
• Bên cạnh các phương pháp điều trị, cần thay đổi thói quen ăn uống, dành thời gian nghỉ ngơi, tập thể dục thường xuyên và giảm căng thẳng để kiểm soát triệu chứng và tiến triển của bệnh.
• Thuốc Đông y được đánh giá lành tính và an toàn hơn so với tân dược. Tuy nhiên trên thực tế, phương pháp này vẫn có thể gây ra một số tác dụng không mong muốn nếu sử dụng quá liều lượng quy định.
• Hiện nay trên thị trường có khá nhiều phòng khám Đông y cung cấp dược liệu kém chất lượng, không rõ ràng về nguồn gốc và xuất xứ. Để đảm bảo hiệu quả điều trị, bệnh nhân cần lựa chọn địa chỉ thăm khám uy tín, an toàn và chất lượng.

Bài viết đã tổng hợp một số bài thuốc Đông y chữa viêm đại tràng được áp dụng phổ biến. Kết hợp các bài thuốc này cùng với lối sống khoa học có thể kiểm soát triệu chứng khó chịu, cải thiện chức năng tiêu hóa và phục hồi sức khỏe. Tuy nhiên để đảm bảo an toàn, bệnh nhân nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi áp dụng bất cứ phương pháp nào.