Xuyên khung: Tính vị, cách bào chế và 50 bài thuốc chữa bệnh

Xuyên khung (khung cùng) là vị thuốc quen thuộc được sử dụng trong nhiều bài thuốc Đông y. Dược liệu này mạnh về tác dụng hành khí, phá huyết ứ, điều hòa mạch và chỉ thống nên được dùng để trị chứng đau đầu do phong hàn, thống kinh do huyết ứ, ngực sườn đầy tức, tiêu hóa kém,…

• Tên gọi khác: Hương thảo, Khung cùng, Hồ cùng, Kinh khung, Qúy cùng, Phủ khung
• Tên khoa học: Ligusticum wallichii Franch
• Tên dược: Radix Ligustici Wallichii
• Họ: Hoa tán – Umbelliferae

Mô tả về cây xuyên khung

1. Xuyên khung là cây gì?

Xuyên khung là cây thuốc quý, dạng thân thảo, sống lâu năm. Thân cây mọc thẳng, mặt ngoài có đường gân dọc, bên trong rỗng và rễ phát triển thành củ. Lá chét, mỗi lá bao kép từ 2 – 3 lần, mọc so le, phiến lá rách sâu và có cuống dài. Lá có tinh dầu và tỏa mùi thơm đặc trưng khi vò, xát. Phần lá phía dưới ốm lấy thân, cuống dài khoảng 9 – 17cm. Hoa nhỏ, màu trắng, họp thành tán kép, quả hình trứng.

2. Phân bố

Cây phát tiển chủ yếu ở những sườn đồi có khí hậu mát mẻ, cao khoảng 1.500 – 3.700m so với mực nước biển. Đây là loài thực vật bản địa của Trung Quốc, phát triển nhiều ở tỉnh Vân Nam. Hiện nay, xuyên khung đã được di thực ở nhiều quốc gia châu Á. Ở nước ta, thảo dược này được trồng chủ yếu ở các địa phương phía Bắc như Hưng Yên, Lào Cai và Hà Giang.

3. Bộ phận sử dụng

Thân rễ (củ) của cây xuyên khung được sử dụng để làm thuốc.

4. Thu hái – sơ chế

Chỉ thu hoạch ở cây ít nhất 2 năm tuổi, thời điểm thu hái thích hợp nhất là vào tháng 10 – 12 hằng ngày. Đào xung quanh thân rễ, sau đó lấy toàn bộ phần rễ củ về, cắt bỏ rễ con và thân. Kế tiếp, đem rửa sạch củ với nước cho sạch rồi phơi hoặc sấy cho khô hoàn toàn.

5. Cách bào chế dược liệu

Có khá nhiều cách bào chế dược liệu xuyên khung. Theo kinh nghiệm dân gian, nên bào chế trước khi dùng để tăng công năng của dược liệu.

Một số cách bào chế dược liệu xuyên khung:

• Đem củ xuyên khung khô ngâm nước, sau đó gạn bỏ nước và ủ lại cho mềm. Thái phiến rồi phơi khô dùng sống hoặc ngâm rượu đều được.
• Đem ngâm nước và ủ kín trong vòng 12 giờ cho mềm. Sau đó, thái thành lát dày 1mm và đem phơi khô. Hoặc dùng để ngâm với rượu uống dần.
• Sau đó ủ cho mềm thì cắt thành miếng dày, sao với lửa hơi nóng đến khi dược liệu hơi đen thì lấy ra, để nguội.
• Rửa sạch xuyên khung khô, sau đó ủ trong 2 – 3 ngày cho mềm. Củ nào chưa mềm thì đem ủ lại đến khi mềm là được, không nên đồ chín như các loại dược liệu khác vì có thể làm bay hết tinh dầu. Sau đó, đem bào mỏng 1 – 2mm rồi sấy lửa nhẹ. Khi dùng, có thể sao qua cho thơm hoặc phơi khô rồi đem tẩm rượu, sao sơ.

6. Thành phần hóa học

Xuyên khung chứa một loại ancaloid dễ bay hơi có công thức C27H37N3, saponin, perlolyrine và nhiều chất hóa học khác.

7. Cách bảo quản

Bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát.

Vị thuốc xuyên khung

1. Tính vị – Quy kinh

• Vị cay, hơi ngọt, tính ấm.
• Quy vào kinh Đởm, Can, Tam tiêu, Tỳ, Tâm bào.

2. Công năng của xuyên khung theo Đông y

Theo Đông y, xuyên khung có công năng đa dạng và được dùng để chủ trị các chứng bệnh sau:

• Công năng: Ôn trung nội hàn, hành khí, khai uất, phá huyết ứ, nhuận táo, điều hòa mạch, chỉ thống, khu phong và phá trưng kết.
• Chủ trị: Đau nhức do hàn, phụ nữ có huyết bế, khó con non, kinh nguyệt không đều, đau đầu do phong hàn nhập vào não, mụn nhọt, chứng trưng hà, phong thấp, té ngã sưng đau,…

3. Tác dụng của xuyên khung theo y học hiện đại

Xuyên khung là một trong những vị thuốc quý của Đông y đã được y học hiện đại nghiên cứu cụ thể. Qua nhiều nghiên cứu và thực nghiệm, dược liệu này đã được công nhận có những tác dụng sau:

• Có tác dụng an thần, gây ngủ nhưng không ảnh hưởng đến hiệu quả của các chất kích thích như caffeine
• Tinh dầu xuyên khung có tác dụng tăng lưu lượng máu, giãn mạch máu ngoại vi, hạ áp và cải thiện tình trạng thiếu oxy ở tim.
• Tác dụng chống ngưng tập tiểu cầu, ngăn chặn hình thành cục máu đông và giảm nguy cơ tai biến mạch máu não
• Phòng đau nửa đầu, thiếu máu não bằng cách tăng lưu lượng máu lên não
• Xuyên khung có tác dụng làm co tử cung.
• Tác dụng kháng khuẩn với nhiều loại vi khuẩn gây bệnh như phẩy khuẩn tả, thương hàn, Pseudomonas aeruginosa, Shigella sonnei,…
• Tác dụng chống nấm ngoài da và chống phóng xạ

4. Cách sử dụng – liều lượng

Xuyên khung được dùng bằng nhiều cách khác nhau như sắc uống, uống dạng thuốc bột, hoàn tán hoặc dùng để chế biến món ăn bồi bổ, cải thiện sức khỏe. Ngoài, ra dược liệu này còn được dùng ngâm rượu uống nhằm giảm đau nhức xương khớp và cải thiện chứng tiêu hóa kém. Liều dùng mỗi ngày từ 4 – 8g.

50 Bài thuốc và món ăn chữa bệnh từ dược liệu xuyên khung

Xuyên khung được sử dụng trong nhiều bài thuốc và món ăn chữa bệnh, đặc biệt là chứng đau bụng do huyết ứ, do nhiễm phong hàn, tiêu hóa kém, đau nhức xương khớp, kinh nguyệt không đều,…

1. Bài thuốc trị chứng đau bụng ở phụ nữ mang thai

• Chuẩn bị: Cam thảo, xuyên khung và a giao mỗi thứ 80g, can địa hoàng 240g, ngải diệp và đương quy mỗi thứ 120g, thược dược 160g.
• Thực hiện: Sắc lấy nước uống, ngày dùng đều đặn 1 thang.

2. Bài thuốc trị chứng băng huyết, hạ huyết và tân dịch không cầm được

• Chuẩn bị: Toan táo nhân, hoàng kỳ, nhân sâm, sơn thù, đỗ trọng, ngũ vị tử, xuyên khung, thục địa, tục đoạn và bạch giao, gia giảm liều lượng theo chứng bệnh.
• Thực hiện: Sắc uống, ngày dùng 1 thang.

3. Bài thuốc trị đau nhức khớp và đau toàn bộ cơ thể

• Chuẩn bị: Khương hoạt 8g, tế tân và cam thảo mỗi thứ 4g, xuyên khung và bạc hà mỗi thứ 6g, kinh giới, bạch chỉ và phòng phong mỗi thứ 12g.
• Thực hiện: Cho tất cả dược liệu vào ấm, thêm nước vào và sắc lấy nước uống. Ngày dùng đều đặn 1 thang cho đến khi cơ thể hết đau nhức thì ngưng.

4. Bài thuốc trị chứng khí huyết, đầu đau, sản hậu bị đau đầu, phụ nữ khí thịnh đầu đau

• Chuẩn bị: Thiên thai ô dược và xuyên khung bằng lượng nhau.
• Thực hiện: Đem tán thành bột mịn, mỗi lần dùng 8g uống với nước trà. Dùng cho đến khi hết đau đầu thì ngưng.

5. Bài thuốc trị đau đầu do phong

• Chuẩn bị: Xuyên khung
• Thực hiện: Thái nhỏ, đem sấy khô hoàn toàn. Sau đó, đem dược liệu tán thành bột mịn và luyện với mật ong làm thành hoàn. Mỗi lần dùng 4 – 6g hoàn uống cùng nước trà.

6. Bài thuốc trị phong nhiệt bốc lên khiến ngực không thông, hoa mắt và váng đầu

• Chuẩn bị: Hòe tử và xuyên khung mỗi thứ 40g.
• Thực hiện: Đem tán thành bột mịn, mỗi lần dùng 12g uống với nước trà.

7. Bài thuốc chữa chứng ngực đau

• Chuẩn bị: Xuyên khung 1 củ lớn.
• Thực hiện: Đem tán bột rồi sấy với rượu và dùng uống. Bệnh 1 năm thì dùng 1 củ, bệnh 2 năm dùng 2 củ.

8. Bài thuốc trị miệng hôi, răng đau

• Chuẩn bị: Xuyên khung.
• Thực hiện: Sắc lấy nước rồi dùng ngậm hằng ngày để khử mùi hôi và sát trùng khoang miệng.

9. Bài thuốc chữa chứng thai chết lưu, thai bị tổn thương vào tháng thứ 5 – 7

• Chuẩn bị: Xuyên khung 160g và đương quy 240g
• Thực hiện: Đem dược liệu tán bột và trộn đều. Mỗi lần dùng 8g bột thuốc, ngày dùng từ 2 – 3 lần.

10. Bài thuốc trị chứng sản hậu huyết vận

• Chuẩn bị: Kinh giới huệ (sao đen) 8g, xuyên khung 20g và đương quy 40g.
• Thực hiện: Sắc lấy nước uống, ngày dùng đều đặn 1 thang.

11. Bài thuốc trị sản hậu bị té ngã dẫn đến đau nhức người

• Chuẩn bị: Đào nhân 11 hạt (bỏ vỏ và đầu nhọn), xuyên khung 12g, đương quy 32g, chích thảo và hắc khương mỗi thứ 2g.
• Thực hiện: Dùng đồng tiện và rượu sắc lấy nước uống. Uống mỗi ngày 1 thang cho đến khi hết đau nhức thì ngưng.

12. Bài thuốc trị chứng thống kinh do huyết ứ

• Chuẩn bị: Đào nhân, hồng hoa, xuyên khung, bạch thược và đương quy, gia giảm liều lượng theo chứng bệnh.
• Thực hiện: Sắc lấy nước uống, ngày dùng đều đặn 1 thang.

13. Bài thuốc trị phá thương phong

• Chuẩn bị: Cam thảo, thược dược, bạch truật, địa hoàng, bạch chỉ, kinh giới, xuyên khung và đương quy.
• Thực hiện: Sắc lấy nước uống, gia thêm quế chi nếu bệnh phát vào mùa đông.

14. Bài thuốc trị chứng ngực sườn đầy tức

• Chuẩn bị: Hồng hoa và xuyên khung bằng lượng nhau.
• Thực hiện: Chế thành phiến, cứ 12 phiến chứa 20g hồng hoa và xuyên khung. Mỗi lần dùng 12 phiến, chia đều thành 3 lần dùng. Cứ 4 – 6 lần là 1 liệu trình.

15. Bài thuốc chữa chứng đầu đau

• Chuẩn bị: Thạch cao (sống), xuyên khung, tế tân, cúc hoa; nếu do phong nhiệt gia thêm liên kiều, bạc hà, cúc hoa; nếu do phong hàn gia thêm phòng phong, bạch chỉ, khương hoạt; nếu do phong thấp gia thêm cảo bản, thương truật, bạch chỉ, khương hoạt; do huyết ứ thêm xạ hương, đào nhân, hồng hoa và đương quy.
• Thực hiện: Sắc lấy nước uống, ngày dùng đều đặn 1 thang.

16. Bài thuốc trị gai xương gót chân và viêm cột sống phì đại

• Chuẩn bị: Xuyên khung.
• Thực hiện: Tán bột rồi cho vào bọc và đắp vào đắp vào chỗ. Nếu đau xương gót chân thì dùng để lót giày, mỗi tuần thay 1 lần. Sau khoảng 5 – 10 ngày, tình trạng đau nhức sẽ thuyên giảm hoàn toàn. Khi bệnh tái phát, có thể lặp lại liệu trình đến khi hết đau thì ngưng.

17. Bài thuốc trị thai khí bị tổn thương khiến thai chết lưu hoặc thai bị động không yên

• Chuẩn bị: Xuyên khung, quế tâm, ngưu tất và quy vĩ
• Thực hiện: Sắc lấy nước uống, ngày dùng đều đặn 1 thang.

18. Bài thuốc trị chứng tửu tích, ói mửa, bụng có nước và hông sườn đầy trướng

• Chuẩn bị: Tam lăng và xuyên khung mỗi thứ 40g.
• Thực hiện: Đem dược liệu tán thành bột mịn, mỗi lần dùng 8g uống với nước sắc thông bạch.

19. Bài thuốc trị chứng đầu đau do khí hư

• Chuẩn bị: Xuyên khung tán bột.
• Thực hiện: Mỗi lần uống 8g, dùng đều đặn cho đến khi hết đau thì ngưng.

20. Bài thuốc trị đau đầu do phong nhiệt

• Chuẩn bị: Trà diệp 8g và xuyên khung 4g.
• Thực hiện: Sắc lấy nước uống nóng, ngày dùng 1 thang cho đến khi hết đau đầu thì ngưng.

21. Bài thuốc chữa chứng đau nửa đầu do phong

• Chuẩn bị: Xuyên khung.
• Thực hiện: Tán bột rồi đem ngâm với rượu. Mỗi lần uống 1 chén rượu nhỏ, uống đều đặn cho đến khi hết đau.

22. Bài thuốc trị chứng đổ mồ hôi nhiều, ngực có đàm ẩm, sợ gió, đầu đau, chóng mặt và đầu nhiễm phong

• Chuẩn bị: Thiên ma 160g và xuyên khung 640g.
• Thực hiện: Đem dược liệu tán bột mịn, sau đó luyện với mật làm thành hoàn. Mỗi ngày uống 8 – 12g hoàn với nước trà.

23. Bài thuốc chữa chứng não bị nhiệt ở trẻ nhỏ với các biểu hiện như mắt sưng đỏ, thái dương đau và mắt nhắm

• Chuẩn bị: Phác tiêu, bạc hà và xuyên khung mỗi thứ 8g.
• Thực hiện: Đem tất cả tán thành bột mịn. Sau đó, lấy 1 ít bột thuốc thổi vào lỗ mũi.

24. Bài thuốc trị các chứng ung nhọt sưng đau

• Chuẩn bị: Dầu mè, khinh phấn và xuyên khung.
• Thực hiện: Đem xuyên khung tán thành bột mịn sau đó hòa với khinh phấn và trộn với dầu mè. Dùng hỗn hợp thoa trực tiếp lên nốt mụn sưng để tiêu viêm, giảm đau.

25. Bài thuốc trị chứng ngực sườn đầy tức

• Chuẩn bị: Hương phụ, thương truật, xuyên khung, lục khúc và sơn chi tử (sao) bằng lượng nhau.
• Thực hiện: Tán thành bột mịn, sau đó đem trộn với hồ làm thành hoàn. Mỗi lần dùng 8 – 10g uống với nước ấm.

26. Bài thuốc chữa bụng và ngực đau

• Chuẩn bị: Quế tâm, xuyên khung, đương quy, mộc hương và đào nhân mỗi thứ 40g.
• Thực hiện: Đem dược liệu tán thành bột mịn, mỗi lần 4g bột thuốc uống với rượu nóng.

27. Bài thuốc chữa chứng bế kinh, sinh khó, kinh nguyệt không đều và nhau thai sót, khó ra

• Chuẩn bị: Ích mẫu thảo, xuyên khung, đương quy, sung úy tử và bạch thược, gia giảm dược liệu theo chứng bệnh.
• Thực hiện: Sắc lấy nước uống, ngày dùng đều đặn 1 thang.

28. Bài thuốc hỗ trợ điều trị chứng liệt nửa người do tai biến mạch máu não

• Chuẩn bị: Hồng hoa, đào nhân, chỉ xác, bạch thược, cát cánh, cam thảo, ngưu tất, sinh địa, xuyên khung và đương quy, gia giảm dược liệu theo chứng bệnh.
• Thực hiện: Sắc lấy nước uống, ngày dùng đều đặn 1 thang.

29. Bài thuốc trị chứng ngực sườn đầy tức

• Chuẩn bị: Chỉ xác và quy vĩ mỗi thứ 10g, hồng hoa và xuyên khung mỗi thứ 6g, đào nhân, thanh bì và hương phụ mỗi thứ 8g.
• Thực hiện: Sắc với 1 nửa rượu, 1 nửa nước cho đến khi còn 1/3 thì tắt bếp. Chia nước sắc thành 2 lần uống và dùng hết trong ngày.

30. Bài thuốc trị đau dây thần kinh tam thoa

• Chuẩn bị: Địa long, toàn yết, thuyền thoái, bạch chỉ, hoàng cầm, sài hồ, đan sâm, bạch thược và đương quy mỗi thứ 8g, xuyên khung 30g.
• Thực hiện: Sắc lấy nước uống, dùng đều đặn trong 1 tháng sẽ thấy cơn đau thuyên giảm đáng kể (khoảng 90.6%). Bài thuốc này đã được ứng dụng trên lâm sàng và nhận thấy mang lại hiệu quả rõ rệt.

31. Bài thuốc dành cho nữ giới kinh nguyệt không đều, khó có con

• Chuẩn bị: Đương quy 12g và xuyên khung 8g.
• Thực hiện: Sắc với nửa nước nửa rượu, sau đó dùng nước sắc uống hết trong ngày.

32. Bài thuốc trị chứng đầu đau do phong nhiệt

• Chuẩn bị: Bạch cương tằm, xuyên khung mỗi thứ 6g, thạch cao sống và cúc hoa mỗi thứ 12g.
• Thực hiện: Sắc lấy nước uống, ngày dùng đều đặn 1 thang.

33. Bài thuốc chữa chứng ngực bụng đầy trướng, thường xuyên nôn mửa, ợ chua, đầy hơi do tiêu hóa kém

• Chuẩn bị: Thương truật, hương phụ, thần khúc và chi tử sao mỗi thứ 12g, xuyên khung 8g.
• Thực hiện: Sắc lấy nước uống, ngày dùng 1 thang. Hoặc có thể tán bột, làm thành hoàn, mỗi ngày dùng 12g uống với nước nóng.

34. Cháo xuyên khung hoàng ký thích hợp với thai bị dọa sảy, động thai

• Chuẩn bị: Hoàng kỳ 16g, xuyên khung 6g và gạo nếp 50 – 100g.
• Thực hiện: Cho dược liệu vào nồi cùng với gạo nếp nấu cho chín nhừ. Sau đó, lấy bã thuốc ra rồi dùng ăn hằng ngày.

35. Món thịt lợn hầm xuyên khung bán hạ trị chứng tăng huyết áp, xơ vữa động mạch

• Chuẩn bị: Bán hạ chế và xuyên khung mỗi thứ 12g, bạch biển đậu sao 20g và thịt lợn nạc 60g.
• Thực hiện: Cho dược liệu vào sắc lấy nước, bỏ bã rồi cho thịt lợn vào nấu cho chín. Sau đó, nêm nếm gia vị và dùng ăn khi còn nóng. Ngày ăn 1 lần, dùng thường xuyên để đạt kết quả tốt.

36. Bài Tứ vật thang trị kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh do huyết ứ

• Chuẩn bị: Đương quy và bạch thược mỗi thứ 11 – 16g, thục địa 12 – 24g, xuyên khung 6 – 8g.
• Thực hiện: Sắc lấy nước uống, ngày dùng đều đặn 1 thang.

37. Bài thuốc trị chứng rối loạn kinh nguyệt, phụ nữ vô sinh – hiếm muộn do khí huyết hư suy

• Chuẩn bị: Xuyên khung, đương quy, đảng sâm, bạch thược, bạch truật và bạch linh mỗi thứ 12g, cam thảo 10g, thục địa 20g.
• Thực hiện: Sắc lấy nước uống, ngày dùng 1 thang và chia đều thành 3 lần uống. Dùng bài thuốc liên tục đến khi kinh nguyệt ổn định, cơ thể khỏe, ăn ngon ngủ yên thì ngưng.

38. Bài thuốc trị ung nhọt sang thương lâu ngày nhưng không lên mủ

• Chuẩn bị: Bạch truật, trạch tả, đương quy, tạo giác thích và thiên hoa phấn mỗi thứ 12g, cam thảo 4g, hoàng kỳ và kim ngân hoa mỗi thứ 16g.
• Thực hiện: Sắc lấy nước uống, dùng mỗi ngày 1 thang.

39. Bài thuốc trị chứng cảm mạo, đau đầu nhiều ở vùng trán

• Chuẩn bị: Phòng phong và bạch chỉ mỗi thứ 12g, xuyên khung và cam thảo mỗi thứ 4g, khương hoạt, sài hồ, kinh giới và hoàng cầm mỗi thứ 8g.
• Thực hiện: Sắc lấy nước uống, dùng ngày 1 thang.

40. Bài thuốc trị chứng tỳ huyết hư khiến người gầy còm, ăn kém, da vàng bủng

• Chuẩn bị: Bạch thược và đương quy mỗi thứ 8g, thục địa 12g và xuyên khung 4g.
• Thực hiện: Cho dược liệu vào ấm, đổ nước vào sắc kỹ. Ngày dùng 1 thang, chia nước sắc thành 2 – 3 lần và uống hết trong ngày.

41. Bài thuốc trị chứng chấn thương gây ứ huyết ở não gây đau đầu

• Chuẩn bị: Khương hoạt, đương quy, xuyên khung, bạch chỉ, quy vĩ, đào nhân, một dược và nhũ hương, gia giảm liều lượng theo chứng bệnh.
• Thực hiện: Sắc uống, ngày dùng 1 thang.

42. Bài thuốc trị đau thắt ngực do bệnh mạch vành

• Chuẩn bị: Xích thược, hồng hoa và xuyên khung mỗi thứ 20g, đơn sâm 40g, giáng hoa 20g.
• Thực hiện: Tán dược liệu thành bột mịn và chia bột thành 3 lần dùng hết trong ngày. Dùng liên tục 28 ngày là một liệu trình. Có thể ngưng vài ngày sau khi lặp lại liệu trình nếu cần thiết.

43. Bài thuốc đau nhức cơ thể do cảm phong thấp

• Chuẩn bị: Tần giao, tang ký sinh, hà thủ ô và phòng phong mỗi thứ 12g, quế chi, chế hương phụ và xuyên khung mỗi thứ 8g.
• Thực hiện: Sắc lấy nước uống, ngày dùng 1 thang.

44. Bài thuốc trị chứng đổ mồ hôi trộm khi ngủ

• Chuẩn bị: Nhân sâm 20g, xuyên khung 40g và phòng phong 80g.
• Thực hiện: Tán nhỏ dược liệu, trộn đều và mỗi ngày dùng 12 – 20g bột thuốc uống trước khi ngủ.

45. Bài thuốc trị phụ nữ đau bụng kinh do xung nhâm hư hàn

• Chuẩn bị: Ngô thù du 6 – 12g, xuyên khung 8 – 12g, sinh khương 8 – 12g, bán hạ chế 6 – 12g, quế chi 4 – 8g, đơn bì 8 – 12g, xích thược 8 – 12g, a giao 8 – 12g, đương quy 12g, đảng sâm 12g, mạch môn 12g và chích cam thảo 4g.
• Thực hiện: Sắc lấy nước uống, chia đều thành 2 lần dùng và uống hết trong ngày.

46. Bài thuốc trị chứng loét dạ dày do khí trệ, huyết ứ

• Chuẩn bị: Cam thảo 12 – 15g, bạch thược 15 – 20g, phục linh 20g, xuyên khung và đơn sâm mỗi thứ 10g, một dược và nhũ hương mỗi thứ 10g.
• Thực hiện: Sắc uống, ngày dùng 1 thang. Dùng hằng ngày cho đến khi vết loét lành hẳn thì ngưng.

47. Bài thuốc trị đau bụng dưới do hàn

• Chuẩn bị: Chích thảo và bào khương mỗi thứ 2g, xuyên khung và đào nhân mỗi thứ 12g, đương quy 32g.
• Thực hiện: Sắc lấy nước uống, ngày dùng 1 thang.

48. Bài thuốc trị chứng bụng đau, tắt kinh

• Chuẩn bị: Thục địa 10g, xuyên khung 5g, nga truật 6g, bạch chỉ và bạch thược mỗi thứ 10g.
• Thực hiện: Tán dược liệu thành bột mịn, mỗi lần uống 10g uống với nước muối nhạt. Ngày dùng 3 lần.

49. Bài thuốc trị chứng can huyết không đủ khiến tim hồi hộp, khó ngủ, tâm phiền

• Chuẩn bị: Tri mẫu 8 – 12g, cam thảo 4g, xuyên khung 4 – 6g, phục linh 12g, toan táo nhân 12 – 20g.
• Thực hiện: Sắc lấy nước uống, chia thành 2 lần uống vào chiều tối và trước khi đi ngủ.

50. Bài thuốc trị thai chết lưu nhưng không ra

• Chuẩn bị: Đương quy và xa tiền tử mỗi thứ 12g, nhục quế (tán bột hòa uống) 3g, xuyên ngưu tất 16g, xuyên khung và hồng hoa mỗi thứ 6g.
• Thực hiện: Sắc lấy nước uống, ngày dùng 1 thang.

Lưu ý khi dùng dược liệu xuyên khung

Xuyên khung là vị thuốc quen thuộc, có mặt trong nhiều bài thuốc và món ăn chữa bệnh từ Đông y. Tuy nhiên trước khi sử dụng dược liệu này, nên lưu ý một số vấn đề sau:

• Người có âm hư hỏa vượng và kinh nguyệt ra quá nhiều (rong kinh) không nên sử dụng món ăn, bài thuốc từ xuyên khung.
• Người mắc các chứng bệnh có nguy cơ xuất huyết dưới da và nội tạng cần thận trọng khi dùng vị thuốc xuyên khung.
• Không dùng cho người bị bệnh thượng thực hạ hư, đờm suyễn, khí thăng.
• Tránh dùng xuyên khung lâu ngày vì có thể mất chân khí.
• Tránh sử dụng xuyên khung với các loại thuốc chống đông máu và Aspirin vì có thể tăng khả năng xuất huyết, chảy máu kéo dài.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ nếu muốn dùng lâu dài hoặc dùng phối hợp với các loại thuốc, viên uống hỗ trợ.

Xuyên khung là vị thuốc quý, nổi bật với công năng hành khí, phá huyết ứ và điều hòa mạch. Trước khi dùng món ăn và bài thuốc từ dược liệu này, vui lòng tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn về liều lượng, bài thuốc phù hợp và một số vấn đề cần lưu ý khi sử dụng.